Μαριολάτα

Η Μαριολάτα είναι οικισμός της Περιφερειακής Ενότητας Φωκίδας, Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και υπάγεται στο ΔΗΜΟ ΔΕΛΦΩΝ. Είναι κτισμένη στους πρόποδες του Παρνασσού, σε υψόμετρο 390 μέτρων. Η περιοχή κατοικείται από τα αρχαία χρόνια, η πόλη λεγόταν Βοιόν ή Βόϊον και αποτελούσε μέρος της Δωρικής Τετράπολης, και τη συναντάμε στο Θουκυδίδη και το Διόδωρο το Σικελιώτη. Την ονομασία της πόλεως μπορεί να την έδωσαν οι Δωριείς από το όνομα Βοίος ή Βοιός που ήταν γιός του Ηρακλή.
Βόιον, υπάρχει και σήμερα μεγάλη οροσειρά της Β.Δ. Μακεδονίσς, χώρου που όπως μνημονεύεται από τους ιστορικούς ζούσαν, πριν εγκατασταθούν στη περιοχή οι Δωριείς. Πλάκα αρχαϊκής γραφής, που αναφέρεται στο αρχαίο Βόϊον εκτίθεται στο προαύλιο χώρο του αρχαιολογικού μουσείου της Άμφισσας. Ενώ μαρμάρινο άγαλμα «Το παιδί με την χήνα» βρέθηκε κατά την ανέγερση οικίας στη Μαριολάτα Παρνασσίδος.
Ίχνη της πόλεως είναι το σωζόμενο τμήμα της Ακρόπολης στο λόφο του Αγίου Αθανασίου που την προστάτευε από τις εχθρικές επιδρομές και τα οποία κηρύχθηκαν ιστορικά διατηρητέα μνημεία το 1982 από την Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων. Οι ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Μαριολάτας έφερε στο φως ίχνη της αρχαίας πόλης, όπως πλάκα με την επιγραφή «Βοιόν», κομμάτια από μαρμάρινους κίονες αρχαίου ναού, κιονόκρανα κ.λ.π. Η πόλη καταστράφηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα από τον Φίλιππο. Αργότερα τη συναντάμε στον Ηρόδοτο και τον Παυσανία με την ονομασία Χαράδρα από το ποταμό Χάραδρο, που χύνεται στον Κηφισό. Ο Ηρόδοτος λέγει ότι η Χαράδρα καταστράφηκε μαζί με τον Έρωχο [η σημερινή Πολύδροσο] από τον Ξέρξη το 480 π.Χ. καθώς κατέβαινε προς την Αττική μετά τη νίκη στις Θερμοπύλες. Πότε ακριβώς πήρε την ονομασία Μαριολάτα, δεν γνωρίζουμε ακριβώς. Στη περίοδο της Τουρκοκρατίας αναφέρεται ως Μαριολάτα, ανήκε στον αγά της Άμφισσας πληρώνοντας φόρους.